o. Alberto Meouchi
Historia Kościoła maronickiego zaczyna się, mówiąc właściwie, od obecności pierwszych chrześcijan, a konkretnie od przybycia Apostoła Piotra (I wiek) do Antiochii, aby po Zesłaniu Ducha Świętego założyć wspólnotę wiary. Księga Dziejów Apostolskich zawiera pewne kluczowe momenty jego powstania, które jednak, jako wspólne dla całego Kościoła katolickiego, pozostają niezauważone jako elementy historyczne Kościoła maronickiego, ale które, ściśle rzecz biorąc, są częścią jego historii.
Aby nakreślić jej historię i przedstawić ją z odpowiednią zwięzłością, podzielimy ją na sześć okresów – i to bardzo krótkich – jej życia:
1.Okres apostolski (I w.).
2.Bezpośredni okres poapostolski (II-III w.).
3.Przedpatriarchalny okres maronicki (IV-VII w.).
4. Okres tworzenia patriarchatu maronickiego i emigracji do Libanu (VIII-XI w.).
5. Okres patriarchatu maronickiego do czasu wypraw krzyżowych (XII-XV wiek).
6.Okres patriarchatu maronickiego podczas inwazji osmańskiej (XVI-XX w.).
7. Mutasarrifiyah ( الـمـتـصـرفـيـة) i mandat francuski.
Papież Pius XI w liście do maronitów z 29 lipca 1860 r. podniósł głos przeciwko okrucieństwom, jakich doznało chrześcijaństwo w górach Libanu pod tyranią Turków, i zachęcił kręgi europejskie do pracy na rzecz pokoju w tym regionie. Francja przewodziła inicjatywie papieskiej i rozpoczęła w Paryżu negocjacje z czterema mocarstwami europejskimi (Anglia, Rosja, Austria i Prusy). Pięć krajów uzgodniło, że wyśle ekspedycję wojskową, aby pomóc sułtanowi tureckiemu Abdulmayidowi I (ur. 1839-1861) przywrócić pokój. 16 sierpnia 1860 roku w Bejrucie wylądowało siedem tysięcy żołnierzy pod dowództwem generała Charlesa-Marie-Napoléona de Beaufort d’Hautpou (1804-1890).
Ale mimo tej hekatomby, pięć mocarstw szukało własnej wygody. Interesy brytyjskie chciały zapewnić przetrwanie Turcji, aby zagwarantować sobie drogę do Indii, zagrożoną przez otwarcie przez Francuzów Kanału Sueskiego. Rosja i Prusy nie były całkowicie zainteresowane azjatycką częścią Imperium Osmańskiego, ponieważ koncentrowały się na sprawach bałkańskich. A Austria, skłócona z włoskim nacjonalizmem, była zainteresowana utrzymaniem dostępu do Adriatyku.
Patriarcha Paweł I Piotr Massad szukał rozwiązania, które nie byłoby sprzeczne z interesami osmańskimi, aby zagwarantować Libańczykom autonomię pod przywództwem chrześcijańskim w kontekście pozytywnej współpracy z otaczającym ich środowiskiem muzułmańskim.
Wreszcie 9 czerwca 1861 r. Komisja Europejska zakończyła swoją pracę podpisując protokół z Pery (Turcja), który doprowadził do powstania Rozporządzenia Organicznego z 14 września 1861 r., rządzącego Libanem do 1919 r.
Administracja nowego, autonomicznego Sanjaku (سنجاق, czyli podziału administracyjnego w ramach Imperium Osmańskiego) Góry Liban została powierzona katolickiemu gubernatorowi oficjalnie nazywanemu Mutasarrif (متصرّف), a jego stolica została ustanowiona w Beit ed-Dine.
Mutasarrif był wspomagany przez radę administracyjną zwaną majils idari (مجلس إداري) i posiadał delegata, zwanego wakil (وكيل, “agent”), reprezentującego każdą ze wspólnot religijnych obecnych w Sanjaku: maronitów, melonitów, prawosławnych, druzów, sunnitów i szyitów. Wspólnota maronitów, składająca się z maronitów, melonitów, prawosławnych, druzów, sunnitów i szyitów.
Wspólnota maronicka, stanowiąca zdecydowaną większość, oferowała równy udział wszystkim społecznościom, także tam, gdzie prawie nie było Druzów i muzułmanów. To wzorcowe podejście maronitów pozostało w Libanie symbolem i gwarancją tolerancji i poszanowania godności jednostki bez względu na jej przekonania. Niestety, we współczesnej demokratycznej koncepcji “większości przez liczbę”, ta nieznana zasada jest dzisiaj kwestionowana przez muzułmanów w Libanie, bez szacunku dla mniejszości, które mogą zamieszkiwać ten kraj. Patriarchat maronicki jest jednak zdecydowanym zwolennikiem tej zasady obywatelskiej.
Podczas gdy Komisja Europejska pracowała nad pojednaniem, trwały walki między ekstremistycznymi maronitami Taniosa Chahine i umiarkowanymi Josepha Beya Karama (1823-1889). Wyjątkowy człowiek o wielkiej pobożności, Joseph Bey Karam, został zmuszony do wygnania do Włoch i z Europy podjął zdecydowaną strategię na rzecz niezależnego państwa chrześcijańskiego; w międzyczasie Tanios Chahine otrzymał stanowisko w Wysokim Kesrawanie, a następnie przez ostatnie 30 lat życia żył na emeryturze. Niestrudzone wysiłki czcigodnego Josepha Beya Karama na rzecz autonomicznego chrześcijańskiego Libanu przyniosły pierwsze owoce dopiero w 1919 roku.
W latach 1914-1918 Europa przeżywała I wojnę światową, a Bliski Wschód został naznaczony bezdusznym prześladowaniem chrześcijan.
Często pomijanym wydarzeniem była złowroga strategia osmańska, mająca na celu wyeliminowanie ludności maronickiej, i to nie tylko maronitów, ale również innych wspólnot chrześcijańskich, którym maronici udzielili schronienia na Górze Liban. Obawiając się, że siły europejskie będą na nich złe – bo Francja i Anglia miały swoje interesy w Libanie – zastosowali metodę unicestwienia odmienną od procedur stosowanych wobec Armenii (ցեղասպանությու, tseghaspanutyun, po ormiańsku “ludobójstwo” w latach 1914-1923) i asyryjskich Chaldejczyków (ܣܰܝܦܳܐ, sayfo, po aramejsku “miecz”; w latach 1914-1924). Procedura unicestwienia Libanu polegałaby na wywołaniu klęski głodu, co zostałoby osiągnięte poprzez izolację ludności, stworzenie blokady alianckiej za pomocą podstępu oraz zniszczenie wszystkich upraw ogniem i zaatakowanie ich rojami szarańczy. Ten wielki głód, celowo wywołany w latach 1914-1918, spowodował ponad 200 000 ofiar śmiertelnych, nie licząc ogromnej liczby osób, które jako dzieci, pozbawione pożywienia, wyrosły na upośledzone umysłowo i z różnymi chorobami, które spowodowały ich inwalidztwo. Nazwa nadana temu strasznemu czynowi to Kafno (ܟܰܦܢܳܐ, aramejskie słowo, które tłumaczy się jako “głód”, “głodówka”, “głód”). Maronicki Synod Patriarchalny podjął różne działania, aby złagodzić tę katastrofę. Były bardzo miłe gesty ze strony hierarchii maronickiej, takie jak te arcybiskupa Trypolisu, arcybiskupa Antonio Aridy (1963-1955). Antonio Arida (1963-1955), który został patriarchą w 1932 roku, pozbył się rodzinnego majątku na rzecz wspólnoty i sprzedał swój cenny krzyż pektoralny, aby kupić jedzenie dla cierpiących.
Równocześnie z działalnością charytatywną patriarcha Elias Peter Hoayek (ur. 1899-1931) niestrudzenie pracował na rzecz pokoju i wolności w Libanie, a w 1919 r. stanął na czele licznej delegacji libańskiej na Konferencji Pokojowej w Paryżu. Książę Faisal, przyszły król Iraku (ur. 1921-1933), miał nadzieję na powstanie zjednoczonego królestwa arabskiego obejmującego Liban, Syrię, Irak, Palestynę i Półwysep Arabski. Patriarcha Hoayek, który walczył o Liban wolny od Imperium Osmańskiego, nie chciał, aby Liban stał się częścią arabskiej monarchii. Jego sprzeciw był tak skuteczny, że z pomocą Boga, do którego pobożnie się modlił o pomoc Ducha Świętego, przyniósł owoce.
Domagał się rozszerzenia granic Libanu o miasta Bejrut, Tyr, Sydon, Trypolis oraz okręgi Akkar, Beqaa i Południowy Liban, ponieważ te miasta i okręgi były naturalnymi częściami Libanu, ale były administracyjnie oddzielone przez panowanie osmańskie; domagał się uznania pełnej niepodległości Libanu; i osiągnął swój cel pod protektoratem francuskim nad tym, co nazwał Wielkim Libanem. Francuski generał Henric Gouraud (ur. 1919-1923) ogłosił 1 września 1920 r. deklarację Francji o niepodległości Libanu pod nazwą “Państwo Wielkiego Libanu” pod dowództwem francuskim z obecnymi granicami terytorialnymi Libanu o powierzchni 10 452 km². 23 maja 1926 roku została proklamowana jako Republika Libanu wraz z opracowaniem konstytucji. W czerwcu 1927 r. Druzowie zbuntowali się przeciwko Francuzom, oskarżając ich o sprzyjanie chrześcijanom, ale bunt został stłumiony.
Po śmierci patriarchy Hoayek’a Synod Patriarchalny wybrał na patriarchę maronickiego Jego Ekscelencję Antoniego Piotra Aridę (ur. 1932-1955), hojnego biskupa, który walczył charytatywnie w imieniu ofiar katastrofy w Kafnie (ܟܰܦܢܳܐ), jak wspomniano powyżej. Jego patriarchat nosił znamiona rozrzutności: ze swoich dochodów przebudował kościół patriarchalnego domu letniego w Diman, w 1929 r. założył w Chekka cementownię we współpracy z Société d’Entreprise et de Réseaux Electriques de Paris, aby walczyć z głodem, a w 1931 r. przekazał swoje udziały patriarchatowi na działalność charytatywną, a w 1934 r. ponownie otworzył z jego pomocą centralne seminarium św. Marona w Ghazir. Jednak jego stosunki z Rzymem były napięte. Chociaż prawdą jest, że sytuacja polityczna na Bliskim Wschodzie była bardzo skomplikowana, Rzym z podejrzliwością patrzył na niektóre stanowiska Aridy. Symptomatyczne dla tego wyobcowania jest to, że chociaż inwestytura patriarchy maronickiego jest najwyższym autorytetem moralnym w regionie, papież Pius XI (1922-1939) nie mianował go kardynałem, lecz nadał tytuł kardynalski patriarsze syryjskiemu, JE Ignacemu Gabrielowi I Tappounirowi. Ignatius Gabriel I Tappouni (1879-1968) na konsystorzu 16 grudnia 1935 r., a po latach ten sam gest powtórzył, ale teraz papież Pius XII (fl. 1939-1958), gdy na konsystorzu 18 lutego 1946 r. również nie przyznał kardynalatu Aridzie, lecz patriarsze ormiańskiemu Grzegorzowi Piotrowi XV Agagianianowi (1895-1971). Mimo to patriarcha Arida pozostał nieugięty i pokornie podporządkował się decyzjom Rzymu, które interpretował nie jako działania wynikające ze złej woli, lecz z nieznajomości regionu lub intryg stworzonych w celu przyćmienia maronickiej instytucji patriarchalnej, która była zbyt potężna i stanowiła przeszkodę w oczach niektórych francuskich dygnitarzy stacjonujących w Rzymie (Tayah, 1999).
Cokolwiek się stało, patriarcha nie spoczął, dopóki nie spełniło się pragnienie Josepha Beya Karama i jego poprzednika S.B. Eliasa Petera Hoayeka o niepodległym Libanie. Sprzeciwiał się arabizacji Libanu i zachęcał do zawarcia Paktu Narodowego z 1943 roku, który wyrażał szczere i ogólne pragnienie życia w Libanie w atmosferze tolerancji i współżycia konfesyjnego. Walkę między muzułmanami i chrześcijanami o arabizację Libanu zaostrzyły wielokrotne próby ideologów chrześcijańskich, głównie prawosławnych, włączenia mniejszości chrześcijańskich Syrii i Libanu do panarabskiego społeczeństwa socjalistycznego, w którym islam zostałby pozbawiony treści Koranu (Tayah, 1999). Patriarcha był temu przeciwny, ponieważ dążył do harmonijnego, międzywyznaniowego Libanu i opowiadał się za obecnością Francji jako formy gwarancji. W samym środku II wojny światowej, 22 listopada 1943 roku, Liban uniezależnił się od Francji. Patriarchat maronicki potwierdził biblijne proroctwo Izajasza: “Dana mu będzie chwała Libanu” (Iz 60:13).
