Jest to greckie słowo -μανδύλιον- pochodzące od aramejskiego ܡܰܢܕܺܝܠܴܐ (mandilo) oznaczającego tkaninę, ścierkę, ręcznik, fartuch lub fartuch i jest zarezerwowane dla określenia Płótna z Edessy, na którym według legendy Abgara, króla Edessy, została odciśnięta twarz Naszego Pana Jezusa Chrystusa. Znany jest również pod nazwą Tetradiplon -τετραδιπλόν-, termin ten oznacza, że tkanina jest “złożona na cztery”.
Mandylion (czyli płótno edeskie) jest uważany za pierwszą ikonę chrześcijaństwa, ponieważ został “namalowany” (lub cudownie wydrukowany, jak sugeruje Legenda o Abgarze) za życia Jezusa Chrystusa, a przed jego męką.
Wyjątkową cechą tego obrazu, wydrukowanego przed Męką Pańską, jest to, że nie ma na nim śladów przemocy, uderzeń czy krwi, jak to ma miejsce w przypadku płócien “Ikony Weroniki” czy “Świętego Całunu” (tj. Całunu Turyńskiego lub Świętego Całunu), gdzie ślady przemocy są widoczne.
Uważa się, że oryginał jest obecnie przechowywany w Watykanie w Kaplicy Matyldy, chociaż może to być kopia stworzona w V wieku, ponieważ w historii udokumentowano wydarzenia, które mogą sugerować, że została ona utracona. Niezależnie od tego, czy jest to oryginał, czy nie, zachował się jako zabytek, choć nie jako unikat, ponieważ w Genui, w kościele św. Bartłomieja Ormian, znajduje się drugi podobny egzemplarz.
Przyznając, że Mandylion został cudownie namalowany w I wieku “nie ręką człowieka” ( άχειροποίητος [ajeiropoiētoz] ), lecz “ikoną stworzoną przez Boga” ( θεότευχτος εἰκών [theoteujtoz eikōn ] ), jest on nadal spowity legendą i mitem (J. Habbi, 2007).
Pierwsza wzmianka o nim pojawia się w Nauce Addai (III lub IV wiek), której świadectwa sięgają rękopisów z V i VI wieku, oraz w Historii Kościoła (Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία [HE I, 13; II, 6-7] ) Euzebiusza z Cezarei (III-IV wiek).
Być może fakt, że Edessa (dzisiejsza Urfa, Turcja) została podbita przez muzułmanów w 639 r., pozwolił uratować Mandylion przed zniszczeniem podczas walk ikonoklastycznych, które zniszczyły tak wiele ikon w Cesarstwie Bizantyjskim.
W 944 r. został wymieniony jako cena za uwolnienie grupy muzułmańskich więźniów i przewieziony z Edessy do Konstantynopola, gdzie cesarz Romanos I Lecapeno umieścił go z wielką powagą w kaplicy Pharo w Wielkim Pałacu Konstantynopolitańskim, pozostając tam aż do wielkiego splądrowania przez frankijskich krzyżowców w 1204 r., którzy wykradli go, aby przewieźć do Paryża do Sainte Chapelle, skąd zniknął podczas Rewolucji Francuskiej (1789-1799).
Istnieje jednak inna wersja, oparta na arabskiej legendzie, która mówi, że podczas podboju przez Sasanidów w 609 roku Mandylion został wrzucony do studni meczetu w Edessie i tam zakopany, ale zachowało się kilka jego kopii. Tak więc to, co zostało zabrane do Konstantynopola, to byłyby dwie kopie, a nie oryginał z jego kopią (A. Palmer, 2009).
Z dwóch kopii jedna została podarowana przez cesarza Jana VII Paleologa (1341-1391) Leonardo Montalado z Genui i przechowywana do dziś w kościele ormiańskim św. Bartłomieja w Genui. Druga kopia została wysłana do Rzymu, aby umieścić ją w bazylice mniejszej San Silvestro in Capite, a w XIX wieku została przeniesiona przez Piusa IX do kaplicy Matyldy, gdzie jest przechowywana do dziś (S. Gaeta, 2010).
Chociaż bardziej nieprawdopodobne, istnieją inne wersje pochodzenia Mandylionu, inne niż (lub przynajmniej odległe od) tradycyjnej Legendy Abgara, takie jak ta zawarta w kazaniu Grzegorza Refrendariusa (ok. 945 r.), w którym określa on pochodzenie Mandylionu jako “Mandylion”. 945), w którym mówi się, że na płótnie został wydrukowany pot – zmieszany z krwią – Chrystusa podczas modlitwy w Ogrodzie Oliwnym przed wzięciem do niewoli (Flusin, 2011); lub wersja, że mandylion odpowiada ręcznikowi, którego Jezus użył do osuszenia się po chrzcie przez Jana w rzece Jordan. Dodaje się nawet, że płótno zostało wydrukowane na płytce zwanej Keramion (Κεραμειών), czyli po grecku “Garncarnia” (M. Guscin, 2003).
Doctrina de Addai (recuperado de http://www.intratext.com/IXT/ENG0853/_P2.HTM en 2018); FLUSIN, Bernard, «L’image d’Édesse, Romain et Constantin», en MONACI, Adele (ed.), Sacre impronte e oggetti «non fatti da mano d’uomo» nelle religión. Atti del Convegno Internazionale, Torino, Alessandria: Edizioni dell’Orso, 18-20 maggio, 2010. (recuperado de http://www.unito.it/unitoWAR/ShowBinary/FSRepo/X033/Allegati/sacre_impronte.pdf); GAETA, Saverio, L’enigma del volto di Gesù. L’avventurosa storia della sindone segreta, Milano: Rizzolino, 2010; GUSCIN, Mark, «La Síndone y la imagen de Edesa, investigaciones en los monasterios del Monte Athos (Grecia)», Revista CES Linteum 34,(enero-junio 2003) (recuperado de http://www.sabanasanta.org/archivosiconos/sindoneedesamarkguscin.pdf); PALMER, Andrew, The Logos of the Mandylion: Folktale, or Sacred Narrative? A New Edition of The Acts of Thaddaeus With a Commentary, Beirut: Ed. L. Greisiger, C. Rammelt and J. Tubach 2009); SCAVONE, Dan, The Shroud of Turin: Opposing Viewpoints (Great Mysteries), New York: Greenhaven Press, 1989; The Teaching of Addai. Syriac text reproduced from edition by PHILLIPS., G. London, 1876. Translated by G. HOWARD. Pp. ix+117. (SBL Texts and Translations, 16, Early Christian Literature Series, 4), Chico, California: Scholars Press, 1981; WILSON, Ian, The Shroud of Turin, United Kingdom: Book Club Associates, 1978.
